Allerjik Nezle Neden Önemlidir?
Allerjik nezle neden önemlidir?
Allerjik nezle burunda neden olduğu yakınmalar ile iş yada okul başarısının düşmesi, dikkat dağınıklığı, konsantrasyon bozukluğu, uyku bozuklukları gibi yakınmalar ile yaşam kalitesinde bozulmalara yol açabilir. Ayrıca sinüzit, orta kulak iltihabı ve astım hastalığının kötüleşmesi gibi etkileri de olabilir.
Allerjik nezle sık görülen bir hastalık mıdır?Evet. Her yaş grubunda en sık görülen kronik (müzmin) hastalıklardan biridir. Ülkeden ülkeye değişmekle birlikte toplumlarda allerjik nezle görülme sıklığının %10 ile %25 arasında değiştiği tahmin edilmektedir. Genel olarak batı ülkelerinde bu oran doğu ülkelerinden daha yüksektir. Ülkemizdeki araştırmalar bu oranın batı ülkeleri kadar yüksek olmasa bile doğu ülkelerinden fazla olduğunu göstermiştir.
Allerjik nezle nasıl gelişir?Tüm allerjik hastalıklarda olduğu gibi allerjik nezlenin gelişmesindeki en büyük risk faktörü o kişinin ailesinde allerjik hastalıkların olması yani kişinin allerjik bir bünyesinin olmasıdır. Ancak özellikle tek yumurta ikizlerinden(genetik materyali aynı olan iki kişi) birinde allerjik nezle saptanırken diğerinde olmaması bilinen bir durumdur. Bu durum allerjik hastalıkların gelişmesinde yalnız genetik faktörlerin rolü olmadığının en büyük kanıtıdır. Nitekim son 20 yılda, özellikle batı ülkelerinde, allerjik hastalıkların iki kata varan oranlarda artmış olması, çevresel faktörlerinde rolü olduğunu düşündürmektedir. Ancak bugüne kadar çevremizdeki binlerce faktörden hangisinin veya hangilerinin buna neden olduğu henüz gösterilememiştir. Sigara, egzoz dumanı, hava kirliliği, giderek daha hijyenik ortamlarda yaşamamızın rolü olabileceğine yönelik kanıtlara ulaşılmıştır.
Allerjik nezle neden ileri gelir?Organizmamızın (vücudumuzun) hem dış (bakteri, virüs, parazit) hem de iç (kanser gibi) düşmanlara karşı korunması bağışıklık sistemi denen bir sistem ile sağlanmaktadır. Bu sistem tepkilerini aralarında kompleks ilişkiler olan hücre ve moleküller aracılığı ile verir. Bağışıklık sistemi organizmamız için zararlı olan bir etken ile karşılaştığında, ona karşı güçlü tepkiler üretir ve onu ortadan kaldırarak bize zararlı olmasını engeller. Organizmamız, zararlı olmayan yabancı bir etken ile karşılaştığında ise daha ölçülü tepkiler verir. Çünkü bağışıklık sisteminin verdiği güçlü tepkiler genelde vücudumuz için rahatsız verici nitelikte durumlara yol açar. Bunlar vücut sıcaklığının yükselmesi ve kırgınlık gibi genel belirtiler veya tepkinin verildiği organa ait yakınmalar şeklinde kendini gösterir. Bu kapsamda allerji, vücudumuza solunum, mide-barsak veya deri teması ile giren bazı yabancı maddelere karşı gereğinden fazla aşırı tepkiler vermesi olarak tanımlanır. Bir diğer ifadeyle, genel kanının aksine allerji, bağışıklık sistemindeki bir eksiklikten değil, aksine zararlı olmayan bir yabancı maddeye karşı aşırı bir tepki verilmesinden ileri gelir.
Allerjik nezleye neden olan allerjenler nelerdir?Allerjik nezleden en sık sorumlu olan allerjenler pollenler, ev tozu akarı ve hayvanlardır. Bunların yanısıra bazı mantarlar, hamam böceği ve nadiren de gıdalar allerjik nezleden sorumlu olabilir. Ülkemizde en sık allerjik nezle nedeni pollen allerjisidir ve pollenlerden de en sık allerji görüleni ise çayır pollenleri yani çim pollenidir. Çayır polleni ilkbahar başından sonbahar sonuna kadar havada bulunabilirse de yakınmaların en sık görüldüğü dönem havada pollen konsantrasyonun en yüksek olduğu yaz başıdır (nisan-mayıs-haziran ayları). Akar ise ev tozu içinde yaşayan ve gözle görülemeyecek derecede küçük olan bir böcektir ve özellikle de tekstil ürünlerin üzerinde bulunur. Rutubetli ve ılıman iklim yaşaması için en uygun ortamı sağlar. Kuş tüyü ve yün yatak yorganlar en sık bulunduğu yerlerdir. Hayvanlardan ise en sık allerji yaptığı bilinen kedidir. Allerjik nezle tedavi edilebilir mi?Mevcut tedaviler hastalığı kontrol altında tutarak hasta kişinin sağlıklı kişiler kadar kaliteli yaşam sürmesine olanak sağlar. Ancak allerjik nezleyi kür eden (tamamen ortadan kaldıran) bir tedavi şekli henüz mevcut değildir. Allerjik nezle nasıl tedavi edilir?Allejik nezle tedavisi kabaca üç aşamada incelenebilir. İlk aşama tüm allerjik hastalıklarda olduğu gibi allerjen den sakınmadır. Hastanın ilk aşamada hangi maddeye karşı allerjisi varsa o maddeden nasıl kaçınacağını öğrenmesi ve o önlemleri alması gerekir. Allerjenden sakınma yakınmaların oluşmasını büyük oranda kontrol edebilirse de her zaman bunu başarmak mümkün değildir. Bu takdirde yakınmaların düzenli veya gerektikçe kullanılan değişik ilaçlar ile kontrol altında alınması gerekir. Hekimler hastalığın şiddeti, hasta yaşı, kolay kullanılabilirliği ve maliyet gibi faktörlerin göz önünde tutarak her hasta için özgün tedaviler önerirler. Hem allerjen den sakınma hem de ilaç tedavilerini önerilen şekilde uygulaması ile hastaların büyük çoğunluğunda yakınmalar giderilebilir ve hastanın yaşam kalitesi arttırılabilir. İlk iki aşama tedavileri uygulamasına karşın yeterli yararı görmeyen küçük bir hasta grubunda ise, hastaların çoğunlukla aşı olarak andıkları, immünoterapi tedavisi uygulanabilir. İmmünoterapi tedavisinde hastaya duyarlı olduğu allerjen giderek artan dozlarda verilerek bağışıklık sisteminde verilen tepkilerin azaltılması amaçlanır. Bu tedavi biçimi genelde hastalık kontrolüni arttırsa bile kür edemez (ortadan kaldıramaz). İmmünoterapi yapılma kararı ve nasıl yapılacağı konu hakkında uzmanlık(ihtisas) eğitimi almış allerjistler tarafından verilmelidir. Neye allerjik olduğum anlaşılmadan allerjik nezlem tedavi edilebilir mi? Ülkemizde allerji testlerinin yapıldığı merkez sayısı kısıtlıdır. Her an her yerde allerji testlerini yapmak mümkün değildir. Bu sebeple neye duyarlı olunduğu gösterilmeden tedaviye başlanabilir. İvedilikle yakınmaların ilaçlar ile kontrol altına alınması ve hastanın yaşam kalitesinin geri kazandırılması hekimlerin birincil önceliğidir. Ancak tanıdan şüphe duyulduğu durumlarda önce testlerin yapılıp sonra tedaviye başlanması tercih edilebilir. Testleri yapılmadan tedaviye başlayan hastaların antihistaminikdenilen ilaçları testler yapılmadan en az beş gün önceden kesmeleri gerekir. Allerjik nezleyi hangi doktorlar tedavi ediyor?Allerjik nezle tedavisi başta allerjistler olmak üzere pratisyen hekimler, aile hekimleri pediatri uzmanları, dahiliyeciler, göğüs hastalıkları uzmanları ve kulak burun boğaz hastalıkları uzmanları tarafından ilaçlarla tedavi edilebilir. Tedavinin yetersiz kaldığı durumlarda hastaların ileri tedaviler için allerjistler veya burunda olası yapısal anormalliklerin varlığı için kulak burun boğaz uzmanları tarafından incelenmesi gerekir.
Allerjik nezle astıma neden olur mu?Allerjik nezleli kişilerde daha sık oranlarda astım ve atopik dermatit (allerjik egzema) görülür. Bu sebeple allerjik rinitli her hastanın astım gelişimi yönünden dikkatle izlenmesi gerekir. Son zamanlarda bazı tedavilerin astım gelişimini önleme potansiyeli hakkında cesaret verici sonuçlara ulaşılmıştır. Ancak bu veriler astım gelişiminin engellenebileceğini söylemek için henüz yetersizdir. Bu sebeplerle son yıllarda, tek tek her allerjik hastalığın ayrı bir hekim tarafından tedavisi yerine, tüm allerjik hastalıklara yönelik toplu bir yaklaşımda bulunulması tercih edilen bir yaklaşım olarak ön plana çıkmıştır.